مجراها و منافذ گوش

مَسَارِبِ صِمَاخِ سَمْع

مسارب جمع مسربه به معنی سوراخها و خانه های کنده در زیرزمین و آبراهه هاست

صماخ در واقع بخش میانی گوش است که شامل پرده صماخ و صندوق صماخ می باشد.

مصارب صماخ اشاره به مجراها و منافذ مختلف در گوش میانی است که هریک به نوبه خود از اهمیت خاصی برخوردارند و همچون سایر موارد ذکر شده در این دعای شریف از نعمتهای مغفول محسوب می شوند و اختلال جزیی در عملکرد هرکدام مشکلات عمده ای بوجود می آورد و شایسته اسنت که هر لحظه بخاطر وجود و سلامت هریک این مجاری و منافذ  خدای بزرگ را شکر گزار باشیم.

گوش به سه قسمت : گوش خارجی ، میانی و داخلی تقسیم می شود. مهمترین کار گوش بیرونی گرفتن صداها است. وقتیکه صدا ایجاد می‌شود، امواج صوتی تولید و در هوا منتشر می‌شوند؛ بعد از اینکه امواج وارد گوش بیرونی شدند از طریق کانال شنوایی  و برده صماخ به گوش میانی منتقل میگردند.

گوش میانی یا صندوق صماخ ، حفره هوایی است به شکل صندوق مسطح به ارتفاع و طول 1.3 سانتیمتر و عرض ان فقط 2 تا 3  میلیمتر است که در حد فاصل پرده گوش و گوش داخلی قرار گرفته است. کارگوش میانی تنظیم شدت امواج صوتی و انتقال اصوات به گوش داخلی که اندام شنوایی در آن جای دارد، می باشد.

این اندام کوچک که به اندازه نخود می باشد مانند دستگاه ساده تقویت کننده صوت (امپلی فایر) هوشمند کار می‌کند و علاوه برآنکه قدرت اصواتی را که به گوش می‌رسند افزایش می‌دهد، با تضعیف صدا های شدید  به طریقی عمل میکند که گوش انسان قادر است طیف گسترده ولی محدودی از امواج صوتی (بین ۲۰ تا ۲۰۰۰۰ هرتز) یعنی صدای خش خش یک کاغذ تا صدای غرش هواپیما را درک کند.

در حفره صماخ زنجیره ای از سه استخوانچه ( چکشی ، سندانی و رکابی ) از پرده گوش به گوش داخلی کشیده می شود که توسط دو ماهیچه و چند تاندون حمایت و کنترل می شوند.

 در مقابل هنگامی که هوا بر اثر صدای بسیار بلندی منبسط می‌شود، ماهیچه‌های کوچکی که پرده گوش را فرا گرفته اند، از ارتعاش بیش از اندازه آن جلوگیری می‌کنند. ماهیچه کوچک دیگری ارتباط استخوانچه ها را جدا کرده و انتقال ارتعاش به گوش درونی را قطع می‌کند. مکانیزمی که در این بخش کار میکند باعث میشود حساسیت گوش به صدای  خود فرد  کاهش یابد ( با فید بک از طرف  مغز )  و نیز حساسیت به پارازیت های صوتی  در فرکانسهای کمتر از هزار هرتز  کاهش یافته و ضمنا  اصوات  بسیار بلند  نتوانند صدمه زیادی به شنوایی وارد کنند . 

امام علی (ع) در هشتمین حکمت نهج‌البلاغه در بیان شگفتی‌های خلقت انسان به نقش استخوانهای ذرون گوش اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: از این انسان شگفت زده شوید که با پیه ای (حدقه) میبیند و با گوشتی میگوید و با استخوانی میشنود و از حفره ای نفس میکشد.

مجرا ها و منافذ گوش

مجرای شنوایی

مجرای شنوایی ، لوله ایست به طول ۲ یا ۳ سانتیمتر که در حدود یک سانتیمتر مکعب حجم دارد و به پردهٔ صماخ ختم می‌شود. ارتعاشات صوتی تا قسمت انتهایی این لوله به وسیلهٔ هوا منتقل می‌شود و پس از آن به وسیلهٔ محیط‌های جامد یا مایع به گوش میانی  و داخلی انتقال می‌یابد. یکی از وظایف کانال شنوایی حفظ گوش از طریق موها و جرم گوش می‌باشد. چدار مجرا ماده‌ای شبیه موم ترشح می کند که با ممانعت از ورود ات ، قطرات آب، ذرات معلق  و آلاینده های هوا گوش را در مقابل عفونتها محافظت می‌کند

شیپور استاش

 برای تهویه فضای گوش درونی ، همچنین حفظ تعادل فشار هوا میان گوش میانی و فشار هوای خارج در دو سمت  پرده  صماخ و جلوگیری از آسیب براثر تغییرات ناگهانی فشار هوا ، گوش درونی توسط مجرایی به نام شیپور استاش به حلق متصل می شود.   وقتی که به مکان بسیار بلند یا خیلی پایین می‌رویم، هوا درون گوش منبسط یا منقبض می‌شوددر صورت اختلال در عملکرد شیپور استاش فشار زیاد ممکن است به پرده گوش آسیب رساند یا آنکه آن را پاره کند همچنین مسدود شدن آن بعلت عدم تهویه موجب عفونت گوش درونی می شود. این مجرا همیشه بسته است بجز در هنگام بلع، بهمین دلیل برای جلوگیری از آسیب رسیدن به گوش هنگام اوج گرفتن هواپیما استفاده از آدامس یا آبنبات توصیه می شود.

دریچه بیضی

بین گوش میانی و گوش داخلی  دو سوراخ قرار دارد   به نامهای دریچه  بیضی و دریچه گرد . که هر دو  دریچه توسط پرده ای مسدودند .  استخوان چکشی به پرده صماخ و استخوان رکابی به دریچهٔ بیضی ختم می‌شود. شنیدن با گوش خارجی شروع می شود. هنگامی که یک صدا خارج از گوش ایجاد می شود، امواج صوتی از کانال شنوایی خارجی عبور می کنند وپرده صماخ برخورد می کنند وآن را به ارتعاش در می آورند. سپس ارتعاشات به سه استخوانچۀ گوش میانی منتقل می شود. استخوانچه ها صدا را تقویت می کنند و امواج صوتی از طریق این دریچه به گوش داخلی و ارگان پر از مایع (حون گوش) می رسند. چون فضای صندوق صماخ پر از هواست و گوش درونی با مایع لنفی اشغال شده  انتقال امواج از محیط هوا به محیط مایع نیازمند تقویت می باشند.  تقویت ارتعاشات توسط اختلاف سطح دریچه بیضی و پرده صماخ انجام می شود. به این ترتیب که سطح دریجه بیضی ۱۴ مرتبه از پردهٔ صماخ کوچکتر است و در نتیجه فشار برآن ۱۴ مرتبه بیشتر می‌باشد
در گوش داخلی امواج صوتی به پیامهای الکتریکی تبدیل می شوند که عصب شنوایی آن را به مغز می فرستد. سپس مغز این ایمپالس های الکتریکی را به صدا پردازش می کند

دریچه گرد

از انجا که گوش درونی پر از مایع پری لنف است و مایعات قابلیت انبساط و انقباض در برابر ارتعاشات را ندارند برای تسهیل ارتعاشات دریچه بیضی و ایجاد تعادل فشار در گوش درونی، امواج صوتی پس از یک مسیر U شکل از طریق دریچه گرد مجددا به فضای  گوش میانی مر تبط می شوند.